Πανελλήνιες Εξετάσεις - Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία

Εξετάσεις Ομογενών / Ελλήνων του Εξωτερικού

Λογοτεχνία - Ποίημα και Δειγματική Απάντηση

Κ.Π. Καβάφης  

 Ένας Γέρος

Στου καφενείου του βοερού το μέσα μέρος

σκυμμένος στο τραπέζι κάθετ’ ένας γέρος·

με μιαν εφημερίδα εμπρός του, χωρίς συντροφιά.

Και μες στων άθλιων γηρατειών την καταφρόνια

 

σκέπτεται πόσο λίγο χάρηκε τα χρόνια

που είχε και δύναμι, και λόγο, κι εμορφιά.

Ξέρει που γέρασε πολύ· το νιώθει, το κοιτάζει.

Κι εντούτοις ο καιρός που ήταν νέος μοιάζει

σαν χθες. Τί διάστημα μικρό, τί διάστημα μικρό.

 

Και συλλογιέται η Φρόνησις πώς τον εγέλα·

και πώς την εμπιστεύονταν πάντα — τί τρέλα! —

την ψεύτρα που έλεγε· «Αύριο. Έχεις πολύν καιρό.»

Θυμάται ορμές που βάσταγε· και πόση

χαρά θυσίαζε. Την άμυαλή του γνώσι

 

κάθ’ ευκαιρία χαμένη τώρα την εμπαίζει.

… Μα απ’ το πολύ να σκέπτεται και να θυμάται

ο γέρος εζαλίσθηκε. Κι αποκοιμάται

στου καφενείου ακουμπισμένος το τραπέζι.

Ερώτηση 1: Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σας, το θέμα του ποιήματος; Να γράψετε το ερμηνευτικό σας σχόλιο, τεκμηριώνοντάς το με τουλάχιστον τρεις (3) κειμενικούς δείκτες (150-200 λέξεις).

 

Ένας Γέρος: Δειγματική Απάντηση

Το ποίημα του Κ.Π. Καβάφη έχει ως βασικό θέμα τα γηρατειά και το γρήγορο πέρασμα του χρόνου. Ο ποιητής μας παρουσιάζει έναν ηλικιωμένο άνθρωπο, ο οποίος βρίσκεται σε ένα βουερό καφενείο, με μοναδικό σύντροφο μια εφημερίδα που έχει μπροστά του. Ο ηλικιωμένος αυτός άνθρωπος ανακαλεί στη μνήμη του τα χρόνια που ήταν νέος, κατά τα οποία έσφυζε από δύναμη και ομορφιά, επισημαίνοντας παράλληλα ότι πολλές φορές δεν είχε πραγματοποιήσει τις επιθυμίες του, αφού έβαζε πάνω απ’ όλα τη λογική.

Μέσα λοιπόν από την αντίθεση της μοναξιάς και της μιζέριας των γηρατειών (στων άθλιων γηρατειών την καταφρόνια) και της ομορφιάς και της δύναμης των νεανικών χρόνων (τα χρόνια που είχε και δύναμι, και λόγο, κι εμορφιά), ο ποιητής κατορθώνει να μας παρουσιάσει τις τεράστιες αλλαγές που επιφέρει στον άνθρωπο το πέρασμα του χρόνου. Επιπλέον, με τη χρήση μιας σειράς εικόνων (σκυμμένος στο τραπέζι, με μιαν εφημερίδα εμπρός του…) κατορθώνει με ζωντανό και παραστατικό τρόπο να μας παρουσιάσει τη σωματική (ξέρει που γέρασε πολύ, το νιώθει το κυττάζει), την ψυχολογική (καταφρόνια) αλλά και την κοινωνική κατάσταση (χωρίς συντροφιά) του ηλικιωμένου αυτού ανθρώπου, αποτυπώνοντας με λεπτομέρεια τα σημάδια που αφήνει στους ανθρώπους ο χρόνος. Τέλος, στο ποίημα χρησιμοποιείται προσωποποίηση. Ο Κ.Π. Καβάφης δίνει ζωή και λόγο στην φρόνηση (…την ψεύτρα που έλεγε· «Αύριο. Έχεις πολύν καιρό») επιχειρώντας να παρουσιάσει στον αναγνώστη τη δύναμη της λογικής, η οποία πολλές φορές υπερισχύει του συναισθήματος και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις αποφάσεις των ανθρώπων. 

Συμπληρωματικοί Κειμενικοί Δείκτες  /  Γλωσσικές Επιλογές

Επανάληψη

Χρήση Επιθέτων

Ειρωνεία (κυρίως λεκτική και δραματική)

Χρήση Γ’ Ρηματικού Προσώπου

Σημεία Στίξης (διπλή παύλα, θαυμαστικό, εισαγωγικά)

Σχήμα Κύκλου (παρόν, παρελθόν, παρόν)

Ασύνδετο σχήμα (που είχε και δύναμι, και λόγο, κι εμορφιά)

Πανελλήνιες Εξετάσεις 

 Εξετάσεις Ελλήνων του Εξωτερικού

Νεοελληνική Γλώσσα - Επαναληπτικές Ασκήσεις

Ριζικά άλλαξαν οι συνήθειες και οι προτιμήσεις του κοινού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εξαιτίας της πανδημίας του κορωνοϊού. Η υποχρέωση κοινωνικής αποστασιοποίησης ανέδειξε τις πλατφόρμες αυτές στο μοναδικό μέσο επικοινωνίας μεταξύ συγγενών και φίλων, με τους χρήστες του Διαδικτύου να αξιοποιούν νέα μέσα, όπως το TikTok, και παλιά όπως το Facebook, για να διατηρήσουν την επικοινωνία με τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Η νέα κανονικότητα μετέβαλε επίσης τους άτυπους κανόνες συμπεριφοράς στις πλατφόρμες αυτές, με την πραγματικότητα της επιδημίας να μας κάνει να εγκαταλείπουμε παλαιότερες συμβάσεις, αλλά και τον καθωσπρεπισμό μας, όπως επισημαίνει σε άρθρο του το περιοδικό Vox. Πλατφόρμες όπως το Twitter αναδείχθηκαν στην περίοδο της πανδημίας σε έγκυρα μέσα ενημέρωσης, ενώ η καραντίνα έδωσε νέα πνοή σε σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, οι οποίες βρίσκονταν εδώ και καιρό σε κρίση. 

Πηγή: https://www.kathimerini.gr/world/561282508/i-koinoniki-diktyosi-en-meso-pandimias/

 

Α. Σωστό ή Λάθος

1.      Οι αλλαγές στις διαδικτυακές συνήθειες των ανθρώπων ήταν ανεπαίσθητες κατά την περίοδο της πανδημίας

2.      Οι χρήστες χρησιμοποίησαν αποκλειστικά νέα μέσα κατά την περίοδο της πανδημίας.

3.      Οι άνθρωποι επέμειναν σε παλαιότερες συνήθειες, στηριζόμενες στον καθωσπρεπισμό.

4.      Το Twitter ήταν ένα αξιόπιστο μέσο ενημέρωσης κατά την περίοδο της πανδημίας.

5.      Καινούργια μέσα κοινωνικής πήραν πνοή κατά την περίοδο της καραντίνας.

 Β. Να γράψετε 2 τίτλους που να αποδίδουν το περιεχόμενο της παραγράφου, έναν με κυριολεκτική κι έναν με μεταφορική χρήση της γλώσσας

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Γ. Να εντοπίσετε τα δομικά στοιχεία της παραγράφου

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Δ. Ποιος είναι ο κυρίαρχος τρόπος πειθούς στην παράγραφο. Τι επιδιώκει ο συγγραφέας με τη συγκεκριμένη επιλογή; Τεκμηριώστε την άποψή σας.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Ε. Ποιο ρηματικό πρόσωπο κυριαρχεί στην παράγραφο; Πώς δικαιολογείτε τη συγκεκριμένη επιλογή του συγγραφέα;

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….........................................................................

Δειγματικές Απαντήσεις

Α. Σωστό ή Λάθος

1.       Οι αλλαγές στις διαδικτυακές συνήθειες των ανθρώπων ήταν ανεπαίσθητες κατά την περίοδο της πανδημίας Λάθος

2.       Οι χρήστες χρησιμοποίησαν αποκλειστικά νέα μέσα κατά την περίοδο της πανδημίας Λάθος

3.       Οι άνθρωποι επέμειναν σε παλαιότερες συνήθειες, στηριζόμενες στον καθωσπρεπισμό Λάθος

4.       Το Twitter ήταν ένα αξιόπιστο μέσο ενημέρωσης κατά την περίοδο της πανδημίας Σωστό

5.       Καινούργια μέσα κοινωνικής δικτύωσης πήραν πνοή κατά την περίοδο της καραντίνας Λάθος

 Β. Να γράψετε 2 τίτλους που να αποδίδουν το περιεχόμενο της παραγράφου, έναν με κυριολεκτική κι έναν με μεταφορική χρήση της γλώσσας

Κυριολεκτικός Τίτλος: Μέσα κοινωνικής δικτύωσης και πανδημία

Μεταφορικός Τίτλος: Διαδικτυακές ανάσες εν μέσω πανδημίας

Γ. Να εντοπίσετε τα δομικά στοιχεία της παραγράφου

Θ.Π. : Ριζικά άλλαξαν … κορωνοϊού

Λ. : Η υποχρέωση … καιρό σε κρίση

Κ. : Δεν υπάρχει

Δ. Ποιος είναι ο κυρίαρχος τρόπος πειθούς στην παράγραφο. Τι επιδιώκει ο συγγραφέας με τη συγκεκριμένη επιλογή; Τεκμηριώστε την άποψή σας.

Ο τρόπος πειθούς που κυριαρχεί στην παράγραφο είναι η επίκληση στη λογική. Τα μέσα πειθούς που χρησιμοποιούνται είναι τα επιχειρήματα και τα τεκμήρια. Ο αρθρογράφος χρησιμοποιεί επιχειρήματα (παραγωγικό συλλογισμό – αρχίζει από μια γενική θέση και καταλήγει σε συγκεκριμένα παραδείγματα) για να ενισχύσει την άποψή του ότι οι διαδικτυακές συνήθειες των ανθρώπων άλλαξαν ριζικά κατά την πανδημία καθώς και τεκμήρια (παραδείγματα ιστοσελίδων όπως το Tik Tok και το Facebook) προκειμένου να γίνει πιο πειστικός. Με την αναφορά μάλιστα στο περιοδικό Vox το κείμενό του καθίσταται πιο έγκυρο και αξιόπιστο. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην παράγραφο υπάρχει και επίκληση στο συναίσθημα με τη χρήση μεταφορικού λόγου (η καραντίνα έδωσε νέα πνοή…)

Ε. Ποιο ρηματικό πρόσωπο κυριαρχεί στην παράγραφο; Πώς δικαιολογείτε τη συγκεκριμένη επιλογή του συγγραφέα;

Το ρηματικό πρόσωπο που κυριαρχεί στην παράγραφο είναι το γ’ πρόσωπο, τόσο ενικού όσο και πληθυντικού (άλλαξαν οι συνήθειες του κοινού…, πλατφόρμες αναδείχθηκαν…, η κανονικότητα μετέβαλε τους κανόνες…). Με τη χρήση του γ’ προσώπου ο αρθρογράφος προσδίδει αντικειμενικότητα, αμεροληψία και ουδετερότητα στο λόγο του αφού αποστασιοποιείται από τα γεγονότα και προσεγγίζοντάς τα από μια εξωτερική οπτική γωνία. Αξίζει να σημειωθεί ότι από την παράγραφο δεν λείπουν και οι αναφορές σε α’ πληθυντικό πρόσωπο (καθωσπρεπισμό μας…), μέσα από το οποίο ο αρθρογράφος εντάσσει τον εαυτό του σε ένα ευρύτερο σύνολο και ταυτίζεται με τους αναγνώστες.

Θέματα και Απαντήσεις Ομογενών 2016

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΕ ΟΜΟΓΕΝΕΙΣ ΜΕΣΩ SKYPE!!!!!!!!!!!

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ: 
ΕΜΑΙL: greekitnow@hotmail.com
SKYPE: GreekItNow

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ  

ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 

ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΠΟΥ ΥΠΗΡΕΤΟΥΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ 

ΤΡΙΤΗ 6 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2016 

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ: 

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ  

 * Σύντομα θα αναρτηθούν οι προτεινόμενες λύσεις

ΚΕΙΜΕΝΟ

Με τα χρόνια, άρχισα να συνηθίζω στην ιδέα ότι ο κόσμος δεν θα αλλάξει ποτέ ή, τουλάχιστον, δεν θα αλλάξει μέσω της λογοτεχνίας. Ταυτόχρονα, δυσκολευόμουν όλο και περισσότερο να φανταστώ έναν κόσμο χωρίς τη λογοτεχνία, χωρίς τη δημιουργική φαντασία κάποιων που με έσωζε από την αφόρητη πλήξη της καθημερινότητας. 

Λέμε συχνά ότι η αφήγηση είναι μια ανάγκη τόσο φυσική όσο και η αναπνοή, και το εννοούμε. Η αφήγηση γεννήθηκε με το ανθρώπινο είδος. Οι άνθρωποι αφηγούνται ιστορίες από τα προϊστορικά χρόνια και κάποιες από αυτές, με πρώτα τα Ομηρικά  Έπη, συνεχίζουμε να τις έχουμε στην καρδιά μας. Στον πυρήνα κάθε αφήγησης υπάρχει ένας μύθος αλλά όχι μόνο: υπάρχουν χαρακτήρες που προεκτείνουν τα σύνορα της δικής μας ύπαρξης. Ταυτιζόμαστε μαζί τους, είναι οι μικροί μας «ήρωες», όντα φανταστικά αλλά πέρα για πέρα οικεία. Μεγαλώνουμε μαζί τους και κάθε τόσο προσθέτουμε κι άλλους μέσα από τις αναγνώσεις μας, εμπλουτίζοντας τη ζωή μας με καινούργιους «φίλους». 

Στο τέλος, δεν μπορούμε να φανταστούμε έναν κόσμο χωρίς τον Οδυσσέα, την Αντιγόνη, τον Βασιλιά Ληρ, τους αδελφούς Καραμαζόφ ή την Άννα Καρένινα. Οι πρωταγωνιστές των μικρών και μεγάλων αφηγήσεων καταλήγουν να είναι ένα είδος οικογένειας για μας – οικεία πρόσωπα που αποκτούν σταθερή θέση στη ζωή μας. 

Αναρωτιέται, βέβαια, κανείς τι κερδίζουμε από την ανάγνωση ενός λογοτεχνικού βιβλίου. Ζητούμε από τους συγγραφείς να μας συναρπάσουν με τις ιστορίες τους, αλλά καλά θα κάνουν να μείνουν στην ικανότητά τους να αφηγούνται και ας αφήσουν σε εμάς το δικαίωμα να εξάγουμε συμπεράσματα. 

Ποια είναι, λοιπόν, η χρησιμότητα της λογοτεχνίας, αν αυτή δεν μεταφέρει μηνύματα και πρακτικές συμβουλές στους αναγνώστες της;  Η απάντηση βρίσκεται στο βασικό εργαλείο της που δεν είναι άλλο από τη γλώσσα. Όργανο επικοινωνίας και έκφρασης, η γλώσσα αποτελεί πιστοποιητικό της ανθρώπινης νοημοσύνης. Είναι στην ουσία το διαβατήριο για την κοινωνική μας ζωή, το ρούχο που φοράμε. Κι όπως συμβαίνει πάντοτε με την ένδυση, το γούστο παίζει τον πρωτεύοντα ρόλο. Αυτό που συνήθως υποτιμούμε στη σχέση μας με τη λογοτεχνία είναι το ζήτημα της αισθητικής. Κι είναι παράξενο, αν σκεφτούμε πως στην εποχή μας όλοι απευθύνονται στην αισθητική μας, προκειμένου να κερδίσουν την καταναλωτική μας εύνοια. Καλαίσθητα καταστήματα, καλαίσθητα προϊόντα, καλαίσθητες ρεκλάμες. Έχουμε εξορίσει την κακογουστιά από τη ζωή μας όχι και από τη λογοτεχνία. 

Συχνά, άκουγα ορισμένους στον κύκλο μου να λένε πως η λογοτεχνία φαντάζει σήμερα ανεπίκαιρη, σαν πιστόλι με άσφαιρα που δεν βρίσκει στόχο, και χαμογελούσα. Είχα βεβαιωθεί πια: Αυτός ο κόσμος ο αφυδατωμένος από ιδέες, ο στερημένος από κάθε είδους έμπνευση, με τις εύθραυστες δημοκρατίες των οικονομικών κολοσσών και των χρηματιστηρίων, με τις κοινωνίες των καταναλωτών και των συναισθηματικά αναλφάβητων, χρειάζεται όσο τίποτε άλλο την αύρα της λογοτεχνικής δημιουργίας. Στον ίδιο βαθμό, ίσως, που έχει ανάγκη τα δάση, τις καθαρές θάλασσες και το φυσικό περιβάλλον. 

 Δημήτρης Στεφανάκης, Πώς η λογοτεχνία σού αλλάζει τη ζωή, Εκδόσεις Ψυχογιός, 2016. (Απόσπασμα σε διασκευή) 

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 

Α.1.  Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100 - 120 λέξεις). Μονάδες 25 

Β.1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, σύμφωνα με το κείμενο, τις παρακάτω διαπιστώσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση, τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη: 

α.  Με τον μύθο και τους χαρακτήρες που υπάρχουν στην αφήγηση προεκτείνονται      τα σύνορα της ύπαρξής μας. 

β. Οι πρωταγωνιστές των λογοτεχνικών βιβλίων γίνονται σχεδόν μέλη της  οικογένειάς μας. 

γ.  Η λογοτεχνία μεταφέρει πρακτικές συμβουλές στους αναγνώστες της. 

δ.  Η καλαισθησία δεν παίζει κυρίαρχο ρόλο στη ζωή του ανθρώπου. 

ε.  Ο καταναλωτισμός απομακρύνει τον άνθρωπο από τη λογοτεχνία. 

Μονάδες 10 

Β.2.α. Να βρείτε τα δομικά μέρη της δεύτερης παραγράφου (“Λέμε συχνά ....καινούργιους  «φίλους»”). (μονάδες 3) 

   

β. Ποια νοηματική σχέση εκφράζουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις;    ταυτόχρονα (στην πρώτη παράγραφο)   βέβαια (στην τέταρτη παράγραφο)   λοιπόν (στην πέμπτη παράγραφο)   ίσως (στην έκτη παράγραφο)  (μονάδες 4)   Μονάδες 7 

Β.3.α. Να βρείτε στο κείμενο που σας δόθηκε και να καταγράψετε πέντε χαρακτηριστικά παραδείγματα μεταφορικής χρήσης της γλώσσας. (μονάδες 5) 

β. Τι θέλει να πετύχει ο συγγραφέας με τη χρήση της ερώτησης στην αρχή της πέμπτης παραγράφου; («Ποια είναι, λοιπόν, η χρησιμότητα της λογοτεχνίας, αν αυτή δεν μεταφέρει μηνύματα και πρακτικές συμβουλές στους αναγνώστες της;»)  (μονάδες 3) Μονάδες 8

Β.4.α.Να δώσετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: αφηγούνται, καταλήγουν, χρησιμότητα, βασικό, ρούχο. (Μονάδες 5) 

   

β. Να δώσετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: συχνά, συνεχίζουμε, κερδίσουν, καλαίσθητα, ανεπίκαιρη. (Μονάδες 5) Μονάδες 10 

Γ.1.  Η Τέχνη και ειδικότερα η Λογοτεχνία συμβάλλουν στην καλλιέργεια του ανθρώπου. Παρ’ όλα αυτά, σήμερα, οι νέοι όλο και περισσότερο απομακρύνονται τόσο από την Τέχνη όσο και από τη Λογοτεχνία. 

1) Για ποιους λόγους πιστεύετε ότι παρατηρείται αυτό το φαινόμενο;   

2) Πώς, κατά τη γνώμη σας,  η ενασχόηση ενός νέου με τη Λογοτεχνία μπορεί να επηρεάσει τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του;     Να αναπτύξετε τις απόψεις σας σχετικά με τα παραπάνω σε ένα άρθρο, το οποίο θα δημοσιευθεί στην ηλεκτρονική εφημερίδα του σχολείου σας. (500-600 λέξεις) 

  Μονάδες 40 

* Σύντομα θα αναρτηθούν οι προτεινόμενες λύσεις

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΕ ΟΜΟΓΕΝΕΙΣ ΜΕΣΩ SKYPE!!!!!!!!!!!

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ: 
ΕΜΑΙL: greekitnow@hotmail.com
SKYPE: GreekItNow

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΟΜΟΓΕΝΩΝ 2014 - ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ (ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ)

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΕ ΟΜΟΓΕΝΕΙΣ ΜΕΣΩ SKYPE!!!!!!!!!!!

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ: 
ΕΜΑΙL: greekitnow@hotmail.com
SKYPE: GreekItNow

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΟΜΟΓΕΝΩΝ 2014 
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ / ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ

ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ

ΔΕΥΤΕΡΑ 8 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2014

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ:

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

ΚΕΙΜΕΝΟ

 Με ευχάριστη έκπληξη ανακαλύπτω χάρη σε εσάς πως είμαι ένας επιτυχημένος και, για να κυριολεκτήσω, πως με θεωρείτε σεις οι νέοι σαν επιτυχημένο. Ωστόσο, αναρωτιέμαι ποιος είναι πραγματικά ο φτασμένος, ο επιτυχημένος άνθρωπος στη ζωή. Και αυτή τη στιγμή μου έρχεται στον νου το ερώτημα του Guillaume Apollinaire: «Πότε φτάνει μία ατμομηχανή; Όταν τελειώσει κανονικά το δρομολόγιό της και φτάσει στον σταθμό του προορισμού της χωρίς κανείς να ασχοληθεί μαζί της ή όταν εκτροχιασθεί στον δρόμο και μιλούν όλες οι εφημερίδες γι’ αυτή;». Μήπως αρκεί να βγεις έξω από τα συνηθισμένα μέτρα, από την αφάνεια για να θεωρηθείς ένας επιτυχημένος; 

 Προσωπικά πιστεύω πως η πραγματική επιτυχία στη ζωή είναι η απόκτηση της ψυχοδιανοητικής ισορροπίας που χαρίζει στο άτομο η ενέργεια της προσωπικότητάς του, μαζί με την ικανοποίηση που του προσφέρει η συνείδηση πως η ενέργεια αυτή είναι αυτοδύναμη. Είναι σαν μία χαρμόσυνη μυστική είδηση που αφορά στην αρχή μόνο τον εαυτό μας, έστω κι αν φτάσει καμιά φορά στα αυτιά μας από τον έξω κόσμο. Αυτό, όμως, απαιτεί ένα πολύ ψηλό όριο ψυχικής και ηθικής αντοχής που σπανίζει πολύ, ιδιαίτερα στην εποχή μας. Γι’ αυτό πολύ λίγοι είναι εκείνοι που επιζητούν στη ζωή μια τέτοια επιτυχία, που είναι ωστόσο η μόνη και συνταυτίζεται μ’ αυτό που ονομάζουμε ευτυχία.

 Για μια τέτοια λοιπόν επιτυχία, μία είναι η συνταγή και πολύ απλή. Μόνο που το φάρμακο είναι λίγο πικρό. Αφού χαράξεις τον δρόμο που έταξες στον εαυτό σου και που ταιριάζει στην ιδιοσυγκρασία σου, στον χαρακτήρα σου και στις ψυχοδιανοητικές σου ικανότητες, πρέπει να τον διαβείς χωρίς παρεκκλίσεις και παρεκτροπές και να προσπαθήσεις με τις ίδιες σου δυνάμεις να φτάσεις στο τέρμα. Στο τέρμα που εσύ ο ίδιος έχεις προκαθορίσει. Χρειάζεται, όμως, κόπος πολύς και συνεχής, και μια ολάκερη ζωή πολλές φορές δεν αρκεί για να φτάσεις αυτοδύναμα σε μία κάποια κορυφή. Αυτό το μονοπάτι είναι δύσκολο και τραχύ κι αν φτάνουν μερικοί, πολλοί είναι εκείνοι που ξεμένουν στον δρόμο.

 Και αν καταφέρεις να φθάσεις, πιθανόν να σε πιάσουν οι προβολείς της δημοσιότητας και να θεωρηθείς ακόμη ένας επιτυχημένος. Μα κι αν τύχει και βρεθείς έξω από την ακτίνα τους, πάλι θα είσαι ένας σωστός επιτυχημένος, γιατί θα βρεις στους λίγους μα εκλεκτούς που θα σε περιβάλλουν με την εκτίμησή τους, περισσότερη ίσως ζεστασιά από εκείνη που θα σου έδινε το ψυχρό πολλές φορές φως της δημοσιότητας.

 Γι’ αυτό οι περισσότεροι προτιμούν μια πιο εύκολη αναρρίχηση1 κι έτσι χάρις στη φυσική τους ευκαμψία εισχωρούν πιο εύκολα μέσα στο πεδίο της δημόσιας προβολής. Και ενώ για την πρώτη περίπτωση υπάρχει μία μόνο και πολύ απλή συνταγή, για τούτη την παραπάνω οι συνταγές είναι πολλές και πιο σίγουρες. Δεν έχει κανείς παρά να διαλέξει εκείνη που ταιριάζει περισσότερο στην πνευματική, ψυχική και ιδιαίτερα στην ηθική ιδιοσυστασία του καθώς και στο κλίμα που ζει.

 Μια καλοβαλμένη, παραδείγματος χάριν, και φροντισμένη βιτρίνα του εγώ ασκεί πολλές φορές τόση έλξη, που ο κόσμος αρκείται σ’ αυτήν χωρίς να ενδιαφέρεται αν έχει μέσα στο κατάστημα το ανάλογο εμπόρευμα και ποια είναι η ποιότητά του. Έτσι, η λάμψη  μιας στιλπνής επιφάνειας θαμπώνει τους ανθρώπους και ιδιαίτερα εκείνους που τα μάτια τους έχουν μια ευπάθεια στο ισχυρό φως και δεν εξετάζουν τι λογής μέταλλο είναι αυτό που τους τυφλώνει με την ακτινοβολία του.

 Αναμφισβήτητα, η προβολή του εγώ αποτελεί μία φυσιολογική ψυχοβιολογική ανάγκη. Και η τοποθέτησή του σε όσο το δυνατό υψηλότερο υπόβαθρο χαρίζει στο άτομο μία μεγάλη ικανοποίηση που μετατρέπεται σε αγαλλίαση, όταν η κοινή γνώμη ρίξει απάνω του τους προβολείς της. Έτσι, η επιτυχία δεν εξαρτάται μόνο από το ύψος που θα τοποθετήσουμε το εγώ μας αλλά και από τη λάμψη που θα του δώσει μία δημόσια προβολή.

 Προσωπικά, είτε από ψυχική ιδιοσυστασία είτε από χαρακτήρα και αγωγή, πίστεψα περισσότερο στην αμέτρητη ικανοποίηση που σου προσφέρει μία δύσκολη αναρρίχηση

στη ζωή παρά στη χαρά που σου δίνει η εύκολη και γρήγορη άφιξη στην κορυφή.

αναρρίχηση: σκαρφάλωμα, ανέβασμα

στιλπνή: λαμπερή, γυαλιστερή

Άγγελος Κατακουζηνός, Ο επιτυχημένος άνθρωπος,

από το βιβλίο «Άγγελος Κατακουζηνός ο Βαλής μου»,

Λ. Κατακουζηνού, Αθήνα 2013, εκδ. Μικρή Άρκτος

(Διασκευή).

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100 - 120 λέξεις).

Μονάδες 25

Β.1. Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο 80-100 λέξεων το περιεχόμενο του αποσπάσματος που ακολουθεί: «πίστεψα περισσότερο στην αμέτρητη ικανοποίηση που σου προσφέρει μία δύσκολη αναρρίχηση στη ζωή παρά στη χαρά που σου δίνει η εύκολη και γρήγορη άφιξη στην κορυφή».

Μονάδες 11

Β.2.α.Να βρείτε τον κυρίαρχο τρόπο πειθούς στην πρώτη παράγραφο (Με ευχάριστη έκπληξη … ένας επιτυχημένος;) και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας.

(Μονάδες 4)

β.Ποια νοηματική σύνδεση εκφράζουν οι διαρθρωτικές λέξεις;

Ωστόσο (στην πρώτη παράγραφο)

Όταν (στην πρώτη παράγραφο)

Έτσι (στην έβδομη παράγραφο)

είτε…είτε (στην όγδοη παράγραφο). (Μονάδες 4)

Μονάδες 8

Β.3.α.Να εντοπίσετε στο κείμενο που σας δόθηκε και να καταγράψετε τέσσερα χαρακτηριστικά παραδείγματα μεταφορικής χρήσης της γλώσσας. (Μονάδες 4)

β.Tι θέλει να πετύχει ο συγγραφέας με τη χρήση της ερώτησης στο τέλος της πρώτης

παραγράφου; (Μονάδες 2)

Μονάδες 6

Β.4.α.Να δώσετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις χωρίς να αλλάζει

το νόημα του κειμένου: εκτροχιαστεί, αντοχής, διαβείς, συνεχής,

αναμφισβήτητα. (Μονάδες 5)

β. Να δώσετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ευχάριστη, τραχύ,

ευκαμψία, δημόσιας, αγαλλίαση. (Μονάδες 5)

Μονάδες 10

Γ.1. Το τελευταίο τεύχος του σχολικού σας περιοδικού έχει ως θέμα την επιτυχία στη ζωή. Να γράψετε ένα άρθρο 500-600 λέξεων στο οποίο να αναφέρετε:

α.Ποια, κατά τη γνώμη σας, είναι τα χαρακτηριστικά του επιτυχημένου ανθρώπου στη σύγχρονη εποχή και β.ποιοι είναι οι παράγοντες που μπορούν να συμβάλλουν στη διαμόρφωση αυτών των χαρακτηριστικών;

Μονάδες 40

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ

Α.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100 -120 λέξεις).  Μονάδες 25

Το κείμενο αναφέρεται στα χαρακτηριστικά του επιτυχημένου ανθρώπου. Ο συγγραφέας διερωτάται αρχικά εάν επιτυχημένος θεωρείται όποιος κάνει απλά το καθήκον του ή όποιος ξεφεύγει από τα καθιερωμένα και προσελκύει τα φώτα της δημοσιότητας. Ακολούθως, διαπιστώνει πως πραγματικά επιτυχημένος άνθρωπος είναι αυτός που χάρη στην αυτενέργειά του, αποκτά ψυχική ισορροπία και μένοντας πιστός στους στόχους που έθεσε εξαρχής, φτάνει στο τέρμα. Η διαδρομή επισημαίνει, είναι ιδιαίτερα δύσκολη και λίγοι φτάνουν στον τελικό προορισμό. Οι πλείστοι άνθρωποι προτιμούν την εύκολη ανέλιξη και εκμεταλλευόμενοι κάποια φυσικά τους χαρίσματα κεντρίζουν τα φώτα της δημοσιότητας, αφού ο κόσμος εκτιμά συχνά μόνο το περιτύλιγμα και όχι την ουσία. Καταλήγοντας, ο Α. Κατακουζηνός θεωρεί ότι ο δύσκολος δρόμος προς την κορυφή είναι και ο πιο γλυκός (119 λέξεις)

Β.1. Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο 80-100 λέξεων το περιεχόμενο του αποσπάσματος που ακολουθεί: «πίστεψα περισσότερο στην αμέτρητη ικανοποίηση που σου προσφέρει μία δύσκολη αναρρίχηση στη ζωή παρά στη χαρά που σου δίνει η εύκολη και γρήγορη άφιξη στην κορυφή» (Μονάδες 11)

Δειγματική απάντηση

Στο συγκεκριμένο απόσπασμα, ο συγγραφέας εκφράζει την πεποίθηση ότι είναι πολύ πιο σημαντικό για έναν άνθρωπο να ανελιχθεί στη ζωή του, περνώντας μέσα από πολλές δυσκολίες, κινδύνους και αγώνες παρά να φτάσει στην κορυφή εύκολα και γρήγορα, χρησιμοποιώντας προφανώς αθέμιτα μέσα ή τη βοήθεια άλλων. Ομολογουμένως, η κατάκτηση της κορυφής, όταν προέλθει μέσα από μόχθο και καταβολή μεγάλης προσπάθειας, είναι πιο γλυκιά και γεμίζει με περηφάνεια και αυτοπεποίθηση αυτόν που την έχει πετύχει. Αντιθέτως, όταν κάποιος ανελιχθεί πολύ γρήγορα, ανταμείβεται ίσως υλικά αλλά σε καμιά περίπτωση δεν εισπράττει την ηθική ικανοποίηση που λαμβάνει όποιος «μάχεται» αδιάκοπα για την επίτευξη ενός στόχου. Όπως άλλωστε λέγεται συχνά «η πορεία είναι πιο καλή απ’ τον προορισμό», ιδιαίτερα όταν είναι γεμάτη εμπειρίες, σκοπέλους, επιτυχίες και αποτυχίες…    

Β.2.α. Να βρείτε τον κυρίαρχο τρόπο πειθούς στην πρώτη παράγραφο (Με ευχάριστη έκπληξη … ένας επιτυχημένος;) και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας (Μονάδες 4)

Απάντηση:

Ο τρόπος πειθούς που κυριαρχεί στην πρώτη παράγραφο του κειμένου είναι η επίκληση στην αυθεντία. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τα λόγια μιας προσωπικότητας (Guillaume Apollinaire), προκειμένου να πείσει τους δέκτες (Και αυτή τη στιγμή μου έρχεται στον νου το ερώτημα του Guillaume Apollinaire: «Πότε φτάνει μία ατμομηχανή; Όταν τελειώσει κανονικά το δρομολόγιό της και φτάσει στον σταθμό του προορισμού της χωρίς κανείς να ασχοληθεί μαζί της ή όταν εκτροχιασθεί στον δρόμο και μιλούν όλες οι εφημερίδες γι’ αυτή;».

*Σημείωση: Στη συγκεκριμένη παράγραφο υπάρχουν και άλλοι τρόποι πειθούς, ωστόσο αυτός που κυριαρχεί είναι η επίκληση στην αυθεντία. Για παράδειγμα υπάρχει επίκληση στο ήθος του δέκτη (χάρη σε εσάς πως είμαι ένας επιτυχημένος) και επίκληση στο συναίσθημα (Μήπως αρκεί να βγεις έξω από τα συνηθισμένα μέτρα, από την αφάνεια για να θεωρηθείς ένας επιτυχημένος;)

β. Ποια νοηματική σύνδεση εκφράζουν οι διαρθρωτικές λέξεις;

Ωστόσο (στην πρώτη παράγραφο)

Όταν (στην πρώτη παράγραφο)

Έτσι (στην έβδομη παράγραφο)

Είτε … είτε (στην όγδοη παράγραφο). (Μονάδες 4)

Απάντηση:

Ωστόσο: εκφράζει αντίθεση

Όταν: εκφράζει μια χρονική σειρά

Έτσι: εκφράζει συμπέρασμα ή γενίκευση

Είτε … είτε: εκφράζει διαχωρισμό ή αμφιταλάντευση  

Β.3.α. Να εντοπίσετε στο κείμενο που σας δόθηκε και να καταγράψετε τέσσερα χαρακτηριστικά παραδείγματα μεταφορικής χρήσης της γλώσσας. (Μονάδες 4)

Απάντηση:

α) το ψυχρό πολλές φορές φως της δημοσιότητας

β) φροντισμένη βιτρίνα του εγώ

γ) όταν η κοινή γνώμη ρίξει απάνω του τους προβολείς της

δ) μία δύσκολη αναρρίχηση στη ζωή

*Σημείωση: Υπάρχουν και αρκετές άλλες περιπτώσεις μεταφορικής χρήσης του λόγου στο κείμενο

β. Tι θέλει να πετύχει ο συγγραφέας με τη χρήση της ερώτησης στο τέλος της πρώτης παραγράφου; (Μονάδες 2)

Απάντηση:

Με τη χρήση της ερώτησης ο συγγραφέας επιχειρεί να αφυπνίσει και να προβληματίσει τον αναγνώστη. Παράλληλα, μέσα από την ερώτηση το κείμενο καθίσταται πιο ζωντανό και παραστατικό.

Β.4.α.Να δώσετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις χωρίς να αλλάζει το νόημα του κειμένου: εκτροχιαστεί, αντοχής, διαβείς, συνεχής, αναμφισβήτητα. (Μονάδες 5)

Απάντηση:

εκτροχιαστεί = εξοβελιστεί, ξεφύγει, παρεκκλίνει

αντοχής = σθένους, υπομονής

διαβείς = περάσεις, μεταβείς

συνεχής = αδιάκοπος, ασταμάτητος

αναμφισβήτητα = αναμφίβολα, αδιαμφισβήτητα

β. Να δώσετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ευχάριστη, τραχύ, ευκαμψία, δημόσιας, αγαλλίαση. (Μονάδες 5)

Απάντηση:

ευχάριστη ≠ δυσάρεστη, θλιβερή

τραχύ ≠ ήπιο, απαλό, μαλακό

ευκαμψία ≠ δυσκαμψία, ακαμψία, δυσκινησία 

δημόσιας ≠ ιδιωτικής, προσωπικής

αγαλλίαση ≠ ανησυχία, λύπη, θλίψη

*Σημείωση: προφανώς υπάρχουν και άλλα συνώνυμα ή αντώνυμα για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις

Γ.1. Το τελευταίο τεύχος του σχολικού σας περιοδικού έχει ως θέμα την επιτυχία στη ζωή. Να γράψετε ένα άρθρο 500-600 λέξεων στο οποίο να αναφέρετε:

α. Ποια, κατά τη γνώμη σας, είναι τα χαρακτηριστικά του επιτυχημένου ανθρώπου στη σύγχρονη εποχή και β. ποιοι είναι οι παράγοντες που μπορούν να συμβάλλουν στη διαμόρφωση αυτών των χαρακτηριστικών;

Μονάδες 40

Δειγματικό Προσχέδιο

Χαρακτηριστικά του επιτυχημένου ανθρώπου στη σύγχρονη εποχή

-          Μορφωμένος (Αναφορά στη σημασία της παιδείας - ανθρωπιστικής και τεχνοκρατικής -, διαθέτει κριτική σκέψη, αυτόνομη βούληση, γενικές γνώσεις αλλά και ειδικές πάνω στον τομέα του, σημασία δια βίου εκπαίδευσης, διαπολιτισμικής εκπαίδευσης…)

-          Εσωτερικά και εξωτερικά ελεύθερος (Αναφορά στην αξία της ελευθερίας, απαλλαγμένος από εξαρτήσεις, συμπλέγματα, προλήψεις, υποδούλωση στον καταναλωτισμό…)

-          Οικονομικά ανεξάρτητος (Επιλογή σωστού επαγγέλματος που θα ικανοποιεί από κάθε άποψη το άτομο και θα το καθιστά οικονομικά ανεξάρτητο, ύπαρξη ελεύθερου χρόνου, αποφυγή καταναλωτικής μανίας...)

-          Κοινωνικά αναγνωρισμένος (Καλός χαρακτήρας, με ήθος, φιλικός, συνεργάσιμος, με ενεργό συμμετοχή στα κοινά, δεν είναι ρατσιστής, …)

-          Προοδευτικός (Προσπαθεί να βελτιώσει τα πράγματα προς το καλύτερο, ακολουθεί τα τεχνολογικά επιτεύγματα, αντιδρά μπροστά στην αδικία…)

-          Είναι σημαντικό βέβαια να τονισθεί ότι και η επιτυχία μπορεί να θεωρηθεί κάτι υποκειμενικό. Για έναν αθλητή για παράδειγμα, μπορεί η απλή συμμετοχή του σε κάποιους αγώνες να θεωρείται επιτυχία ενώ για κάποιον άλλο επιτυχία θα είναι να κατακτήσει ένα μετάλλιο. Επιτυχημένος λοιπόν άνθρωπος πρέπει να θεωρείται αυτός που κατορθώνει να υλοποιεί τους στόχους τους, μικρούς ή μεγάλους.

Παράγοντες που μπορούν να συμβάλλουν στη διαμόρφωση αυτών των χαρακτηριστικών

·         Οικογένεια (Έχει καθοδηγητικό ρόλο, καλλιεργεί το μέτρο, την αξία της μόρφωσης, της εγκράτειας, της αγάπης και του σεβασμού προς το συνάνθρωπο, της ανιδιοτέλειας, παρέχει κίνητρα…)

·         Σχολείο (Αναφορά στη σημασία της εκπαίδευσης ως προς τη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης προσωπικότητας με πολλές γνώσεις και καλό χαρακτήρα...)

·         Κράτος (Η οργάνωση και ο τρόπος λειτουργίας του πρέπει να συμβάλλει στην επιτυχία των πολιτών του, αποφυγή αναξιοκρατίας, μείωση της ανεργίας, απονομή δικαιοσύνης, καλές υποδομές…)

·         ΜΜΕ (Να μην προβάλλουν καταναλωτικά πρότυπα, να ενημερώνουν, να πληροφορούν, να μορφώνουν, να προβάλλουν το ηθικά σωστό, το επιτυχημένο, το χρήσιμο…)

·         Άτομο (Σεβασμός προς τον εαυτό μας αλλά και τους άλλους,  να θέτουμε στόχους, να μην επαναπαυόμαστε, διά βίου μάθηση…)

·         Ύπαρξη ειρήνης και δημοκρατίας (Το άτομο μπορεί να επιτύχει μόνο κάτω από αυτές τις συνθήκες, ο πόλεμος αλλά και τα ολοκληρωτικά καθεστώτα στερούν τη δυνατότητα προόδου και ανάπτυξης αν και κάποιοι μπορούν να ισχυριστούν ότι και ένας στρατιωτικός θεωρείται επιτυχημένος εάν υλοποιήσει τους στόχους που έχει θέσει…)

Σημείωση: Η παραπάνω δομή αφορά προσωπικές θέσεις του συγγραφέα. Στην έκθεση, ο καθένας μπορεί να θέτει διαφορετικές απόψεις, αρκεί να τις τεκμηριώνει και ασφαλώς να τις γράφει σε σωστά Ελληνικά J

Οι πιο πάνω λύσεις / απαντήσεις αποτελούν απλά πρόταση του γράφοντος και όχι τις επίσημες λύσεις που θα δώσει το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων.

Ανδρέας Καυκαρής