Πανελλήνιες Εξετάσεις - Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία

Εξετάσεις Ομογενών / Ελλήνων του Εξωτερικού

Λογοτεχνία - Ποίημα και Δειγματική Απάντηση

Κ.Π. Καβάφης  

 Ένας Γέρος

Στου καφενείου του βοερού το μέσα μέρος

σκυμμένος στο τραπέζι κάθετ’ ένας γέρος·

με μιαν εφημερίδα εμπρός του, χωρίς συντροφιά.

Και μες στων άθλιων γηρατειών την καταφρόνια

 

σκέπτεται πόσο λίγο χάρηκε τα χρόνια

που είχε και δύναμι, και λόγο, κι εμορφιά.

Ξέρει που γέρασε πολύ· το νιώθει, το κοιτάζει.

Κι εντούτοις ο καιρός που ήταν νέος μοιάζει

σαν χθες. Τί διάστημα μικρό, τί διάστημα μικρό.

 

Και συλλογιέται η Φρόνησις πώς τον εγέλα·

και πώς την εμπιστεύονταν πάντα — τί τρέλα! —

την ψεύτρα που έλεγε· «Αύριο. Έχεις πολύν καιρό.»

Θυμάται ορμές που βάσταγε· και πόση

χαρά θυσίαζε. Την άμυαλή του γνώσι

 

κάθ’ ευκαιρία χαμένη τώρα την εμπαίζει.

… Μα απ’ το πολύ να σκέπτεται και να θυμάται

ο γέρος εζαλίσθηκε. Κι αποκοιμάται

στου καφενείου ακουμπισμένος το τραπέζι.

Ερώτηση 1: Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σας, το θέμα του ποιήματος; Να γράψετε το ερμηνευτικό σας σχόλιο, τεκμηριώνοντάς το με τουλάχιστον τρεις (3) κειμενικούς δείκτες (150-200 λέξεις).

 

Ένας Γέρος: Δειγματική Απάντηση

Το ποίημα του Κ.Π. Καβάφη έχει ως βασικό θέμα τα γηρατειά και το γρήγορο πέρασμα του χρόνου. Ο ποιητής μας παρουσιάζει έναν ηλικιωμένο άνθρωπο, ο οποίος βρίσκεται σε ένα βουερό καφενείο, με μοναδικό σύντροφο μια εφημερίδα που έχει μπροστά του. Ο ηλικιωμένος αυτός άνθρωπος ανακαλεί στη μνήμη του τα χρόνια που ήταν νέος, κατά τα οποία έσφυζε από δύναμη και ομορφιά, επισημαίνοντας παράλληλα ότι πολλές φορές δεν είχε πραγματοποιήσει τις επιθυμίες του, αφού έβαζε πάνω απ’ όλα τη λογική.

Μέσα λοιπόν από την αντίθεση της μοναξιάς και της μιζέριας των γηρατειών (στων άθλιων γηρατειών την καταφρόνια) και της ομορφιάς και της δύναμης των νεανικών χρόνων (τα χρόνια που είχε και δύναμι, και λόγο, κι εμορφιά), ο ποιητής κατορθώνει να μας παρουσιάσει τις τεράστιες αλλαγές που επιφέρει στον άνθρωπο το πέρασμα του χρόνου. Επιπλέον, με τη χρήση μιας σειράς εικόνων (σκυμμένος στο τραπέζι, με μιαν εφημερίδα εμπρός του…) κατορθώνει με ζωντανό και παραστατικό τρόπο να μας παρουσιάσει τη σωματική (ξέρει που γέρασε πολύ, το νιώθει το κυττάζει), την ψυχολογική (καταφρόνια) αλλά και την κοινωνική κατάσταση (χωρίς συντροφιά) του ηλικιωμένου αυτού ανθρώπου, αποτυπώνοντας με λεπτομέρεια τα σημάδια που αφήνει στους ανθρώπους ο χρόνος. Τέλος, στο ποίημα χρησιμοποιείται προσωποποίηση. Ο Κ.Π. Καβάφης δίνει ζωή και λόγο στην φρόνηση (…την ψεύτρα που έλεγε· «Αύριο. Έχεις πολύν καιρό») επιχειρώντας να παρουσιάσει στον αναγνώστη τη δύναμη της λογικής, η οποία πολλές φορές υπερισχύει του συναισθήματος και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις αποφάσεις των ανθρώπων. 

Συμπληρωματικοί Κειμενικοί Δείκτες  /  Γλωσσικές Επιλογές

Επανάληψη

Χρήση Επιθέτων

Ειρωνεία (κυρίως λεκτική και δραματική)

Χρήση Γ’ Ρηματικού Προσώπου

Σημεία Στίξης (διπλή παύλα, θαυμαστικό, εισαγωγικά)

Σχήμα Κύκλου (παρόν, παρελθόν, παρόν)

Ασύνδετο σχήμα (που είχε και δύναμι, και λόγο, κι εμορφιά)