Τρίτη 2 Αυγούστου 2022

Πανελλήνιες Εξετάσεις - Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία

Εξετάσεις Ομογενών / Ελλήνων του Εξωτερικού

Λογοτεχνία - Ποίημα και Δειγματική Απάντηση

Κ.Π. Καβάφης

Ένας Γέρος

Στου καφενείου του βοερού το μέσα μέρος

σκυμμένος στο τραπέζι κάθετ’ ένας γέρος·

με μιαν εφημερίδα εμπρός του, χωρίς συντροφιά.

Και μες στων άθλιων γηρατειών την καταφρόνια

σκέπτεται πόσο λίγο χάρηκε τα χρόνια

που είχε και δύναμι, και λόγο, κι εμορφιά.

Ξέρει που γέρασε πολύ· το νιώθει, το κοιτάζει.

Κι εντούτοις ο καιρός που ήταν νέος μοιάζει

σαν χθες. Τί διάστημα μικρό, τί διάστημα μικρό.

Και συλλογιέται η Φρόνησις πώς τον εγέλα·

και πώς την εμπιστεύονταν πάντα — τί τρέλα! —

την ψεύτρα που έλεγε· «Αύριο. Έχεις πολύν καιρό.»

Θυμάται ορμές που βάσταγε· και πόση

χαρά θυσίαζε. Την άμυαλή του γνώσι

κάθ’ ευκαιρία χαμένη τώρα την εμπαίζει.

… Μα απ’ το πολύ να σκέπτεται και να θυμάται

ο γέρος εζαλίσθηκε. Κι αποκοιμάται

στου καφενείου ακουμπισμένος το τραπέζι.

Ερώτηση 1: Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σας, το θέμα του ποιήματος; Να γράψετε το ερμηνευτικό σας σχόλιο, τεκμηριώνοντάς το με τουλάχιστον τρεις (3) κειμενικούς δείκτες (150-200 λέξεις).

Ένας Γέρος: Δειγματική Απάντηση

Το ποίημα του Κ.Π. Καβάφη έχει ως βασικό θέμα τα γηρατειά και το γρήγορο πέρασμα του χρόνου. Ο ποιητής μας παρουσιάζει έναν ηλικιωμένο άνθρωπο, ο οποίος βρίσκεται σε ένα βουερό καφενείο, με μοναδικό σύντροφο μια εφημερίδα που έχει μπροστά του. Ο ηλικιωμένος αυτός άνθρωπος ανακαλεί στη μνήμη του τα χρόνια που ήταν νέος, κατά τα οποία έσφυζε από δύναμη και ομορφιά, επισημαίνοντας παράλληλα ότι πολλές φορές δεν είχε πραγματοποιήσει τις επιθυμίες του, αφού έβαζε πάνω απ’ όλα τη λογική.

Μέσα λοιπόν από την αντίθεση της μοναξιάς και της μιζέριας των γηρατειών (στων άθλιων γηρατειών την καταφρόνια) και της ομορφιάς και της δύναμης των νεανικών χρόνων (τα χρόνια που είχε και δύναμι, και λόγο, κι εμορφιά), ο ποιητής κατορθώνει να μας παρουσιάσει τις τεράστιες αλλαγές που επιφέρει στον άνθρωπο το πέρασμα του χρόνου. Επιπλέον, με τη χρήση μιας σειράς εικόνων (σκυμμένος στο τραπέζι, με μιαν εφημερίδα εμπρός του…) κατορθώνει με ζωντανό και παραστατικό τρόπο να μας παρουσιάσει τη σωματική (ξέρει που γέρασε πολύ, το νιώθει το κυττάζει), την ψυχολογική (καταφρόνια) αλλά και την κοινωνική κατάσταση (χωρίς συντροφιά) του ηλικιωμένου αυτού ανθρώπου, αποτυπώνοντας με λεπτομέρεια τα σημάδια που αφήνει στους ανθρώπους ο χρόνος. Τέλος, στο ποίημα χρησιμοποιείται προσωποποίηση. Ο Κ.Π. Καβάφης δίνει ζωή και λόγο στην φρόνηση (…την ψεύτρα που έλεγε· «Αύριο. Έχεις πολύν καιρό») επιχειρώντας να παρουσιάσει στον αναγνώστη τη δύναμη της λογικής, η οποία πολλές φορές υπερισχύει του συναισθήματος και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις αποφάσεις των ανθρώπων.

Συμπληρωματικοί Κειμενικοί Δείκτες / Γλωσσικές Επιλογές

Επανάληψη

Χρήση Επιθέτων

Ειρωνεία (κυρίως λεκτική και δραματική)

Χρήση Γ’ Ρηματικού Προσώπου

Σημεία Στίξης (διπλή παύλα, θαυμαστικό, εισαγωγικά)

Σχήμα Κύκλου (παρόν, παρελθόν, παρόν)

Ασύνδετο σχήμα (που είχε και δύναμι, και λόγο, κι εμορφιά)

Πανελλήνιες Εξετάσεις

Εξετάσεις Ελλήνων του Εξωτερικού

Νεοελληνική Γλώσσα - Επαναληπτικές Ασκήσεις

Ριζικά άλλαξαν οι συνήθειες και οι προτιμήσεις του κοινού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εξαιτίας της πανδημίας του κορωνοϊού. Η υποχρέωση κοινωνικής αποστασιοποίησης ανέδειξε τις πλατφόρμες αυτές στο μοναδικό μέσο επικοινωνίας μεταξύ συγγενών και φίλων, με τους χρήστες του Διαδικτύου να αξιοποιούν νέα μέσα, όπως το TikTok, και παλιά όπως το Facebook, για να διατηρήσουν την επικοινωνία με τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Η νέα κανονικότητα μετέβαλε επίσης τους άτυπους κανόνες συμπεριφοράς στις πλατφόρμες αυτές, με την πραγματικότητα της επιδημίας να μας κάνει να εγκαταλείπουμε παλαιότερες συμβάσεις, αλλά και τον καθωσπρεπισμό μας, όπως επισημαίνει σε άρθρο του το περιοδικό Vox. Πλατφόρμες όπως το Twitter αναδείχθηκαν στην περίοδο της πανδημίας σε έγκυρα μέσα ενημέρωσης, ενώ η καραντίνα έδωσε νέα πνοή σε σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, οι οποίες βρίσκονταν εδώ και καιρό σε κρίση.

Πηγή: https://www.kathimerini.gr/world/561282508/i-koinoniki-diktyosi-en-meso-pandimias/

Α. Σωστό ή Λάθος

1. Οι αλλαγές στις διαδικτυακές συνήθειες των ανθρώπων ήταν ανεπαίσθητες κατά την περίοδο της πανδημίας

2. Οι χρήστες χρησιμοποίησαν αποκλειστικά νέα μέσα κατά την περίοδο της πανδημίας.

3. Οι άνθρωποι επέμειναν σε παλαιότερες συνήθειες, στηριζόμενες στον καθωσπρεπισμό.

4. Το Twitter ήταν ένα αξιόπιστο μέσο ενημέρωσης κατά την περίοδο της πανδημίας.

5. Καινούργια μέσα κοινωνικής πήραν πνοή κατά την περίοδο της καραντίνας.

Β. Να γράψετε 2 τίτλους που να αποδίδουν το περιεχόμενο της παραγράφου, έναν με κυριολεκτική κι έναν με μεταφορική χρήση της γλώσσας

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Γ. Να εντοπίσετε τα δομικά στοιχεία της παραγράφου

Δ. Ποιος είναι ο κυρίαρχος τρόπος πειθούς στην παράγραφο. Τι επιδιώκει ο συγγραφέας με τη συγκεκριμένη επιλογή; Τεκμηριώστε την άποψή σας.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Ε. Ποιο ρηματικό πρόσωπο κυριαρχεί στην παράγραφο; Πώς δικαιολογείτε τη συγκεκριμένη επιλογή του συγγραφέα;

Δειγματικές Απαντήσεις

Α. Σωστό ή Λάθος

1. Οι αλλαγές στις διαδικτυακές συνήθειες των ανθρώπων ήταν ανεπαίσθητες κατά την περίοδο της πανδημίας Λάθος

2. Οι χρήστες χρησιμοποίησαν αποκλειστικά νέα μέσα κατά την περίοδο της πανδημίας Λάθος

3. Οι άνθρωποι επέμειναν σε παλαιότερες συνήθειες, στηριζόμενες στον καθωσπρεπισμό Λάθος

4. Το Twitter ήταν ένα αξιόπιστο μέσο ενημέρωσης κατά την περίοδο της πανδημίας Σωστό

5. Καινούργια μέσα κοινωνικής δικτύωσης πήραν πνοή κατά την περίοδο της καραντίνας Λάθος

Κυριολεκτικός Τίτλος: Μέσα κοινωνικής δικτύωσης και πανδημία

Μεταφορικός Τίτλος: Διαδικτυακές ανάσες εν μέσω πανδημίας

Γ. Να εντοπίσετε τα δομικά στοιχεία της παραγράφου

Θ.Π. : Ριζικά άλλαξαν … κορωνοϊού

Λ. : Η υποχρέωση … καιρό σε κρίση

Κ. : Δεν υπάρχει

Ο τρόπος πειθούς που κυριαρχεί στην παράγραφο είναι η επίκληση στη λογική. Τα μέσα πειθούς που χρησιμοποιούνται είναι τα επιχειρήματα και τα τεκμήρια. Ο αρθρογράφος χρησιμοποιεί επιχειρήματα (παραγωγικό συλλογισμό – αρχίζει από μια γενική θέση και καταλήγει σε συγκεκριμένα παραδείγματα) για να ενισχύσει την άποψή του ότι οι διαδικτυακές συνήθειες των ανθρώπων άλλαξαν ριζικά κατά την πανδημία καθώς και τεκμήρια (παραδείγματα ιστοσελίδων όπως το Tik Tok και το Facebook) προκειμένου να γίνει πιο πειστικός. Με την αναφορά μάλιστα στο περιοδικό Vox το κείμενό του καθίσταται πιο έγκυρο και αξιόπιστο. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην παράγραφο υπάρχει και επίκληση στο συναίσθημα με τη χρήση μεταφορικού λόγου (η καραντίνα έδωσε νέα πνοή…)

Ε. Ποιο ρηματικό πρόσωπο κυριαρχεί στην παράγραφο; Πώς δικαιολογείτε τη συγκεκριμένη επιλογή του συγγραφέα;

Το ρηματικό πρόσωπο που κυριαρχεί στην παράγραφο είναι το γ’ πρόσωπο, τόσο ενικού όσο και πληθυντικού (άλλαξαν οι συνήθειες του κοινού…, πλατφόρμες αναδείχθηκαν…, η κανονικότητα μετέβαλε τους κανόνες…). Με τη χρήση του γ’ προσώπου ο αρθρογράφος προσδίδει αντικειμενικότητα, αμεροληψία και ουδετερότητα στο λόγο του αφού αποστασιοποιείται από τα γεγονότα και προσεγγίζοντάς τα από μια εξωτερική οπτική γωνία. Αξίζει να σημειωθεί ότι από την παράγραφο δεν λείπουν και οι αναφορές σε α’ πληθυντικό πρόσωπο (καθωσπρεπισμό μας…), μέσα από το οποίο ο αρθρογράφος εντάσσει τον εαυτό του σε ένα ευρύτερο σύνολο και ταυτίζεται με τους αναγνώστες.