Πανελλαδικές Εξετάσεις 2013 - Νεοελληνική Γλώσσα (Θέματα & Απαντήσεις)

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΕ ΟΜΟΓΕΝΕΙΣ ΜΕΣΩ SKYPE!!!!!!!!!!!
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ: 
ΕΜΑΙL: greekitnow@hotmail.com
SKYPE: GreekItNow


ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2013 - ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

ΚΕΙΜΕΝΟ

Τη ζωή στη Γη ο άνθρωπος ελάχιστα την σέβεται, η ζωή όμως σε άλλους κόσμους διεγείρει το ενδιαφέρον και τη φαντασία του. Είναι άραγε περιέργεια, κατακτητική διάθεση ή απλώς ένα διανοητικό παιχνίδι; Ίσως όλα μαζί, ταυτόχρονα όμως κι ένα βαθύ αίσθημα μοναξιάς. Άλλωστε τη ζωή του εδώ ο άνθρωπος την έχει καταστήσει πιεστική και ανούσια. Περιμένει λοιπόν ένα χέρι βοηθείας και παρηγοριάς από τους πλανήτες και τα μακρινά άστρα. Ακόμη όμως και αν δεχθούμε με αισιοδοξία ότι η ζωή δεν ανθίζει μόνον στη Γη, αλλά ότι αφθονεί στο Σύμπαν, ένας άλλος καθοριστικός παράγοντας ορθώνεται. Είναι ανάγκη να συνειδητοποιηθεί -όσο και αν αντιτίθεται στις ενδόμυχες επιθυμίες μας- ότι με τη ζωή αυτή η επικοινωνία εμφανίζεται, για το ορατό τουλάχιστον μέλλον, ανέφικτη.

Με τη ζωή λοιπόν στο Σύμπαν είναι αδύνατο να επικοινωνήσουμε, η ζωή όμως γύρω μας ανθίζει. Η ζωή εδώ, σ' έναν μικρό και πανέμορφο πλανήτη, ανέδειξε ύστερα από σιωπηλές διεργασίες που διήρκεσαν δισεκατομμύρια χρόνια μια θαυμαστή ποικιλία έμβιων όντων. Οι θάλασσες και τα δάση της Γης, τα βουνά και οι πεδιάδες της αποκαλύπτουν κάθε στιγμή τη γοητεία που κρύβουν τα χιλιάδες όμοια ή ανόμοια δημιουργήματα της εξελίξεως. Η ανεμώνη και το δελφίνι, ο αίλουρος αλλά και ο γυπαετός, τα ανθρώπινα όντα στις πολλαπλές φυλετικές τους παραλλαγές, είναι δίπλα μας, συμμέτοχα του ίδιου πλανήτη και του μέλλοντός του.

Αποκαλύπτεται όμως επίσης σε όλη του την τραγική αντίφαση ότι ο άνθρωπος, αυτή η περιούσια κορύφωση της εξελίξεως, έχει διπλή υπόσταση. Από τη μια είναι ικανός για μεγάλες πράξεις, έμαθε με την επιστημονική του γνώση να κατανοεί τον κόσμο αλλά και γέννησε αριστουργήματα στον λόγο και στην τέχνη. Από την άλλη, ο ίδιος ο άνθρωπος σφραγίζει την ιστορική πορεία του με πολέμους και αγριότητες, θεοποιεί τα υλικά αγαθά και συντηρεί την αδικία και τις ανισότητες. Ελάχιστα, τέλος, σέβεται τις πολλαπλές εκφράσεις της ζωής, ενώ η φύση και οι θάλασσες του πλανήτη είναι συχνά τα θύματα των συμφερόντων του. Η υπερφίαλη αυτή στάση του ανθρώπου έχει αλλοιώσει έτσι ένα θαυμαστό περιβάλλον, που ωστόσο υπήρξε και το λίκνο της δικής του υπάρξεως.

Είναι λοιπόν καιρός να κατανοήσει ο άνθρωπος ότι η ζωή αλλού ίσως υπάρχει, αλλά η προσδοκία να την συναντήσει δεν θα πραγματωθεί εύκολα. Η ζωή όμως στη Γη ανθίζει ακόμα και τον περιμένει. Αν όσο είναι ακόμα καιρός τείνει το χέρι του προς τη ζωή αυτή, το φυτικό και ζωικό της θαύμα, τον Άλλο και τους άλλους, ίσως αισθανθεί λίγο πιο άξιος έποικος της Γης.

Έτσι είναι σοφότερο να εξαντλήσουμε τις προσπάθειες για καλύτερη επικοινωνία, εδώ στη Γη. Το περίεργο ωστόσο είναι ότι, όσο η επικοινωνία αυτή πυκνώνει με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, το διαδίκτυο και τα κινητά τηλέφωνα, τόσο η μοναξιά μας, η ανθρώπινη, μεγαλώνει και η αποξένωση κυριαρχεί. Φαίνεται ότι αυτό που απαιτείται είναι κάτι περισσότερο από την τεχνολογική έκρηξη της εποχής: απαιτείται βαθύτερη παιδεία και ουσιαστικότερες αξίες του πολιτισμού. Οι εφιάλτες, άλλωστε, από τα περιβαλλοντικά προβλήματα πληθαίνουν, και η Γη δεν φαίνεται να αντέχει για καιρό ακόμα την αφροσύνη μας.

Σημασία επομένως δεν έχει να συναντηθούμε -αν ποτέ συναντηθούμε- στο πολύ μακρινό μέλλον με κάποια όμοια ή ανόμοια με μας δημιουργήματα της εξελίξεως. Το σπουδαίο θα ήταν να μπορούμε τότε να υπερηφανευθούμε, σε χιλιάδες ή εκατομμύρια χρόνια, ότι το ανθρώπινο είδος έχει κατακτήσει υψηλά επίπεδα ισότητας και αξιών, και ότι οι πόλεμοι έχουν εκλείψει και ότι η Γη, το λίκνο της ανθρώπινης ζωής, έχει επουλώσει τις πληγές στις θάλασσες, τα δάση ή την ατμόσφαιρά της, και είναι πάλι ένας πανέμορφος πλανήτης. Διάσπαρτα άλλωστε, εδώ ή εκεί, θα βρίσκονται πάντοτε τα επιτεύγματα των σπουδαίων πολιτισμών, που αιώνες τώρα συνοδεύουν τη διαδρομή του ανθρώπου.

Η «εξωγήινη μοναξιά», λοιπόν, δεν φαίνεται ότι θα εγκαταλείψει εύκολα τον άνθρωπο. Η γήινή του ωστόσο μοναξιά, που είναι επικίνδυνη και πιο ανάλγητη, είναι μεγάλη ανάγκη να απαλυνθεί. Τότε θα αναδειχθεί η μοναδικότητα του κάθε ανθρώπου, και η αναζήτηση της εξωγήινης ζωής θα αποκτήσει άλλο περιεχόμενο και νόημα.

Γιώργος Γραμματικάκης, Ένας Αστρολάβος του Ουρανού και της Ζωής. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2013. 2η έκδοση (Διασκευή).

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
A1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100-120 λέξεις).
Μονάδες 25
Β1. Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 100 έως 120 λέξεων το περιεχόμενο του αποσπάσματος που ακολουθεί: «…όσο η επικοινωνία […] πυκνώνει με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, το διαδίκτυο και τα κινητά τηλέφωνα, τόσο η μοναξιά μας, η ανθρώπινη, μεγαλώνει και η αποξένωση κυριαρχεί».
Μονάδες 10
Β2. α) Να βρείτε τα δομικά στοιχεία της τρίτης παραγράφου του κειμένου: «Αποκαλύπτεται όμως …. υπάρξεως».
Μονάδες 3
β) Να βρείτε μέσα στο κείμενο τέσσερα παραδείγματα μεταφορικής χρήσης του λόγου.
Μονάδες 4
Β3. α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ταυτόχρονα, γέννησε, αισθανθεί, πληθαίνουν, ανάλγητη
Μονάδες 5
β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ανούσια, εμφανίζεται, ανέφικτη, πυκνώνει, υψηλά
Μονάδες 5
Β4. α) Να αιτιολογήσετε τη χρήση του ερωτηματικού («Είναι άραγε περιέργεια, κατακτητική διάθεση ή απλώς ένα διανοητικό παιχνίδι;») (μονάδες 3), καθώς και της διπλής παύλας («−όσο και αν αντιτίθεται στις ενδόμυχες επιθυμίες μας−») που υπάρχουν στην πρώτη παράγραφο του κειμένου (μονάδες 2).
Μονάδες 5
β) Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική στο απόσπασμα που ακολουθεί: «Από την άλλη, ο ίδιος ο άνθρωπος σφραγίζει την ιστορική πορεία του με πολέμους και αγριότητες, θεοποιεί τα υλικά αγαθά και συντηρεί την αδικία και τις ανισότητες».
Μονάδες 3
Γ1. Σε άρθρο που πρόκειται να αναρτηθεί στην επίσημη ιστοσελίδα του σχολείου σας να εκθέσετε τις απόψεις σας σχετικά με:
α) τις επιπτώσεις που έχει προκαλέσει η έλλειψη σεβασμού του ανθρώπου προς το φυσικό περιβάλλον και
β) τους τρόπους με τους οποίους μπορεί ο άνθρωπος να αποκαταστήσει τη σχέση του με αυτό (500-600 λέξεις).
Μονάδες 40

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ 17/05/2013

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ*

Α1 ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Το κείμενο αναφέρεται στη σχέση του σύγχρονου ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον. Αρχικά, επισημαίνεται ότι ο άνθρωπος αναζητά τη ζωή σε άλλους πλανήτες, αλλά, ακόμα και αν υπάρχει, η επαφή με αυτή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί. Μπορούμε, όμως να στραφούμε στον πλανήτη μας και να χαρούμε την ομορφιά του. Αντίθετα, υποστηρίζει ο συγγραφέας, παρόλο που ο άνθρωπος έχει προοδεύσει εντυπωσιακά στην τέχνη και στην επιστήμη, έχει την τάση να καταστρέφει και τον συνάνθρωπό του και την πλάση.  Γι’ αυτό θα καταξιωθούμε ως υπάρξεις, αν επιδιώξουμε γνήσια επικοινωνία με τον κόσμο, έμψυχο ή άψυχο, στον οποίο ζούμε. Καταλήγοντας, ο Γ. Γραμματικάκης, θεωρεί πως παρόλα τα τεχνολογικά επιτεύγματα στον τομέα της επικοινωνίας, η μοναξιά είναι ενδημική στην κοινωνία μας και αυτό θα ήταν πραγματικό κατόρθωμα, να εξαλειφθούν οι εχθρότητες, οι ανισότητες και οι πόλεμοι αλλά και να αποκατασταθεί η οικολογική ισορροπία, αφήνοντας την επαφή με τη ζωή σε άλλους πλανήτες για το μέλλον.

Β1 Ανάπτυξη παραγράφου:

Στο συγκεκριμένο απόσπασμα επισημαίνεται ότι ένα αντιφατικό φαινόμενο της εποχή μας είναι το γεγονός ότι η μεγάλη πρόοδος της τεχνολογίας στον τομέα της επικοινωνίας, όχι μόνο δεν συντελεί στην βαθύτερη ανθρώπινη επικοινωνία, αλλά αντίθετα την εμποδίζει και την δυσκολεύει. Αυτό συμβαίνει, διότι ο σύγχρονοι άνθρωποι θαμπωμένοι από τη λάμψη της τεχνολογίας, δεν χρησιμοποιούν τις συσκευές ως μέσο αλληλογνωριμίας και γνήσιας επικοινωνίας, αλλά ως μέσο επίδειξης, δηλαδή για να κερδίσουν αναγνώριση και κοινωνικό κύρος. Στα κινητά για παράδειγμα, μετράμε επαφές, στο Facebook, φίλους, στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, εισερχόμενα, στα ιστολόγια, σχόλια και «κτυπήματα» κ.ο.κ, χωρίς να ενδιαφερόμαστε πραγματικά γι’ αυτούς με τους οποίους επικοινωνούμε, για τα προβλήματα τους, τις ανάγκες τους κ.λ.π. Φυσική  κατάληξη αυτής της τακτικής είναι να ζούμε ξένοι μέσα στις μεγαλουπόλεις και να μην έχουμε έναν άνθρωπο στον οποίο να μπορούμε να στηριχτούμε και να ακουμπήσουμε.

(η αιτιολόγηση του αποσπάσματος του κειμένου θα μπορούσε επίσης να στηριχθεί στον απρόσωπο και ψυχρό χαρακτήρα της ηλεκτρονικής επικοινωνίας, η οποία ξεγελά τον άνθρωπο και τον εγκλωβίζει σε μια εικονική επαφή με τους άλλους ανθρώπους)

Β2. α) δομικά στοιχεία γ’ παραγράφου:

Θεματική περίοδος: «Αποκαλύπτεται … υπόσταση»

Λεπτομέρειες: «Από μια … συμφερόντων του»

Κατακλείδα: «Η υπερφίαλη … υπάρξεως» (αρκούμαστε στις οδηγίες της επιτροπής εξετάσεων παρόλο που δεν θεωρούμε αβάσιμη την άποψη ότι δεν υπάρχει κατακλείδα, αφού η τελευταία περίοδος δεν αναφέρεται σε όλη την παράγραφο, αλλά στο δεύτερο μισό της)

Β2. παραδείγματα μεταφορικής χρήσης του λόγου:

β) η ζωή δεν ανθίζει…. / ο ίδιος ο άνθρωπος σφραγίζει την ιστορική του πορεία… / υπήρξε λίκνο της δικής του υπάρξεως.. / η επικοινωνία πυκνώνει… / έχει επουλώσει τις πληγές στις θάλασσες.. / η φύση …. είναι συχνά τα θύματα των συμφερόντων του…/ αν …. τείνει το χέρι του προς τη ζωή αυτή.

Β3 α) συνώνυμα:

Ταυτόχρονα: σύγκαιρα, συγχρόνως

Γέννησε: δημιούργησε, προκάλεσε, έπλασε

Αισθανθεί: νιώσει, συναισθανθεί, αντιληφθεί

Πληθαίνουν: αυξάνουν, αυξάνονται, πολλαπλασιάζονται

Ανάλγητη: αναίσθητη, απάνθρωπη, άπονη, σκληρή

Β3 β) αντώνυμα:

Ανούσια: ουσιαστική, ουσιώδη, σημαντική, σπουδαία

Εμφανίζεται: εξαφανίζεται, αφανίζεται, αποκρύπτεται

ανέφικτη: εφικτή, επιτεύξιμη, πραγματοποιήσιμη, εφαρμόσιμη, δυνατή

πυκνώνει: αραιώνει

υψηλά: χαμηλά

Β4 α) Το ερωτηματικό είναι σημείο στίξης που μπαίνει στο τέλος ερωτηματικής πρότασης. Στο συγκεκριμένο σημείο του κειμένου η ερώτηση εκφράζει απορία και προβληματισμό για τους λόγους αναζήτησης της ζωής σε άλλους πλανήτες. Ταυτόχρονα δίνει ζωντάνια και αμεσότητα στο λόγο και επιτυγχάνει να κεντρίσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη.

«Η διπλή παύλα διακόπτει τον λόγο για την παρεμβολή αυτοτελούς ή παρενθετικής φράσεως ή προτάσεως». Το ίδιο συμβαίνει και στο  κείμενό μας.

Β4 β) «Από την άλλη, η ιστορική πορεία του (ανθρώπου) σφραγίζεται από τον ίδιο τον άνθρωπο με πολέμους και αγριότητα, θεοποιούνται τα υλικά αγαθά και συντηρούνται η αδικία και οι ανισότητες.

Γ1 Παραγωγή Λόγου (Αναλύονται τα κυριότερα σημεία)

Τίτλος 1: Περιβάλλον: Ώρα μηδέν!

Τίτλος 2: Άνθρωπος και φύση

Τίτλος 3: Επιστροφή στη φύση

Πρόλογος 1:

Οι καθημερινές αναφορές στις ειδήσεις ολοένα και πυκνώνουν. Τα συνέδρια γύρω από αυτό είναι πλέον σε ημερήσια διάταξη ενώ κατέχει περίοπτη θέση στις συζητήσεις των απλών ανθρώπων. Χωρίς καμιά αμφιβολία το οικολογικό πρόβλημα  (περί αυτού ο λόγος) και οι απρόβλεπτες διαστάσεις που μπορεί να προσλάβει, αρχίζουν να γίνονται αντιληπτές από τον μέχρι πρότινος «κοιμώμενο» άνθρωπο. Ευελπιστώντας ότι δεν είναι πλέον αργά, ο σύγχρονος άνθρωπος καλείται να επουλώσει τις πληγές που ο ίδιος προκάλεσε στο φυσικό περιβάλλον.

Πρόλογος 2:

Υπερθέρμανση του πλανήτη, λιώσιμο των πάγων, φαινόμενο του θερμοκηπίου, όξινη βροχή, τρύπα του όζοντος, μεταλλαγμένα προϊόντα, πυρηνική απειλή. Φαινόμενα μάλλον άγνωστα για τους προγόνους μας, πιθανόν γνωστά σε κάποιους από εμάς αλλά σίγουρα καταστροφικά για τα παιδιά μας. Το οικολογικό πρόβλημα μας απειλεί και μέρα με τη μέρα η απειλή αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο. Κυριότερη αιτία για άλλη μια φορά ο άνθρωπος ο οποίος καλείται πλέον να … βγάλει τα κάστανα που ο ίδιος έριξε στη φωτιά.

Κύριο μέρος

1ο Ζήτημα: Επιπτώσεις

α) στη φύση:

ρύπανση του εδάφους, του αέρα και των υδάτων →  μόλυνση των οικοσυστημάτων

υπερθέρμανση → άνοδος της στάθμης της θάλασσας

κλιματική αλλαγή → φυσικές καταστροφές → οικονομική επιβάρυνση  των κρατών για την αποκατάσταση των ζημιών

Εξάντληση φυσικών πόρων

Μείωση της βιοποικιλότητας

Ερημοποίηση (λόγω κλιματικής αλλαγής, πυρκαγιών και υπερβόσκησης)

Χρήση χημικών στη γεωργική παραγωγή, μεταλλαγμένα τρόφιμα

β) στον άνθρωπο

Υπονόμευση της σωματικής  και ψυχικής του υγείας (άγχος, ψυχική κόπωση, νευρώσεις)

Αστικοποίηση → υποβάθμιση της ποιότητας ζωής (καυσαέρια, συνωστισμός, ηχορύπανση)

Χάσμα ανάμεσα στις χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου και στις αναπτυσσόμενες χώρες (φτώχεια, λειψυδρία)

2ο Ζήτημα: Τρόποι αποκατάστασης της σχέσης ανθρώπου – φύσης: 

απαλλαγή από την καταναλωτική νοοτροπία και τον ατομισμό μέσω του σχολείου: οικολογική συνείδηση, ανθρωπιστική παιδεία, αξίες, εθελοντισμός, κοινωνική δράση  (αειφόρο σχολείο).

των ΜΜΕ: ενημέρωση, ευαισθητοποίηση

των Οικολογικών οργανώσεων

Ακολούθως η αφύπνιση της κοινωνίας θα προκαλέσει την αλλαγή κρατικής και διεθνούς πολιτικής και η στροφή της προς μια φιλική προς το περιβάλλον δράση (ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, προσαρμογή της οικονομικής και βιομηχανικής δραστηριότητας προς τις περιβαλλοντικές ανάγκες)

Επίλογος 1

Δεν είναι λίγοι οι πευματικοί άνθρωποι, που έχουν χαρακτηρίσει τον άνθρωπο μητροκτόνο εξαιτίας της βάναυσης συμπεριφοράς του απέναντι στη μητέρα φύση. Είναι στο χέρι μας, η δική μας γενιά να αναστρέψει την ισχύουσα άποψη και να παραδώσει ένα πιο ζωντανό και ασφαλές περιβάλλον στις επερχόμενες γενιές. Ας ελπίσουμε, ότι οι φωνές και οι απόψεις μας δεν απευθύνονται σε «ώτα μη ακουόντων» αλλά σε ανθρώπους προοδευτικούς και έτοιμους για αγώνες υπέρ της ανθρωπότητας.

Επίλογος 2

«Μόνο όταν το τελευταίο δέντρο έχει πεθάνει και ο τελευταίος ποταμός δηλητηριαστεί και το τελευταίο ψάρι πιαστεί θα συνειδητοποιήσουμε πως δεν μπορούμε να φάμε τα λεφτά» (Ινδιάνικη παροιμία)

Ο σύγχρονος άνθρωπος πρέπει να εγκαταλείψει τον ιδιοτελή ατομισμό και να ξαναβρεί τον εαυτό του για να ξανασυναντηθεί με τους συνανθρώπους του και με το περιβάλλον.

* Τις απαντήσεις ετοίμασαν οι Φιλόλογοι Καυκαρής Ανδρέας και Στεφάνου Δημήτριος